Door Loeke de Waal
Al 25 jaar levert het Sundance Film Festival aanhoudend minimaal één Oscarnominatie aan, een eer die de makers regelmatig verzilveren. Maar de laatste jaren zijn het Sundance Film Festivals en documentaires pas echt een gouden combi. Ahmir “Questlove” Thompson’s Summer of Soul, over het legendarisch Harlem Cultural Festival in 1969, ging in 2021 in première en won het jaar erop de Oscar voor Beste Documentaire. In 2023 debuteerde regisseur Mstyslav Chernov met zijn film over de inval in Oekraïne, 20 Days in Mariupol, en won in 2024 hetzelfde beeldje. En dit jaar maakt Shiori Itô kans met haar nominatie voor Black Box Diaries, over het onderzoek naar een seksuele aanval op haar. Geen slecht track record.
Dit jaar programmeerde Sundance in totaal 40 lange documentaires op het festival. Films die een sloot emoties en tranen losmaakten bij de bezoekers. Ze wisten aan het denken te zetten over radicale artiesten, nalatenschap, kapitalisme en de (over)consumptie van entertainment televisie. Wij zetten de beste vijf op een rij die het misschien wel weer tot aan de Oscars van 2026 schoppen.
5. It’s Never Over, Jeff Buckley
Regisseur: Amy Berg
Muziekdocumentaire dit, muziekdocumentaire dat; ja, ja, hebben we er nog niet genoeg van? Niet als ze worden gemaakt zoals It’s Never Over, Jeff Buckley. Geen klassieke documentaire over een muzikant, dat veel wegheeft van een Wikipediapagina, maar een intieme lens die inzoomt op wat iemand de kracht geeft om door te gaan. Voor wie geen medelijden wordt gevraagd voor de lasten die faam met zich meebreng, of het vele geld, maar de aandacht richt op Buckley’s strijd om onder de schaduw van zijn vader uit te komen. En hoe! De muziek is bijna het minst interessant, want het is een portret van een echt mens, met echte angsten en zelfdestructieve gewoonten, die worstelt om het einde te halen en ondertussen zoveel mogelijk van zichzelf geeft en van het leven wil genieten. Het is meer dan een eerbetoon, het is een monument voor iemand die te vroeg ging. Verdient niet iedereen dat?
4. Seeds
Regisseur: Brittany Shyne
Seeds is een echte slice of life documentaire waarin de maker (Shyne) je een intiem kijkje geeft in het dagelijkse leven en de worstelingen van Zwarte boeren op het platteland in het zuiden van Amerika. Omdat ze zo dicht op hun huid zit, in de auto op de achterbank met oma, spelend met een kleinkind, met klachten bij de oogdokter én al werkend op het platteland, wordt je liefdevol aan de hand genomen om je te bekommeren over het lot van deze mensen. Mensen die al generaties lang grond bezitten, ervoor zorgen en ermee voor anderen zorgen, maar wiens levensonderhoud en nalatenschap bedreigd wordt door onrechtmatig uitblijvende subsidies. Je denkt dat twee uur te lang zal zijn, maar na afloop wil je meer, wil je blijven en ook een hapje gefrituurde vis.
Seeds won de ‘U.S. Grand Jury Prize: Documentary’ op het festival.
3. Predators
Regisseur: David Osit
Geen TV-fenomeen in Nederland, zoals dat het in Amerika was, maar niettemin een inmiddels wereldwijd bekend programma: To Catch a Predator. Een spin-off van datingprogramma Dateline NBC van host Chris Hansen, waarin hij mensen in de val lokt die – illegaal – online in gesprek gingen met ‘minderjarigen’. Predators is een documentaire over de verantwoordelijkheid van entertainment als dat zich mengt in dit soort gevoelige materie en de wet. Waar de grenzen tussen journalistiek en politieonderzoek gevaarlijk lijken te vervagen. Om over de rug van anderen naam te maken, geld te verdienen en ook een beetje genoegen te nemen in de ondergang van een ander onder het mom van een maatschappelijke dienst. Ook als dat mensen zijn die kinderen pijn kunnen – en op het punt staan dat te – doen. Met een zeer fijne en filosofisch optreden van de Nederlandse etnoloog en Cambridge professor Mark de Rond. Want wat heb je er als journalist aan om een belangrijke vraag te stellen als je niet geïnteresseerd bent in het antwoord? En, belangrijker: hoe medeplichtig zijn kijkers van dit ‘vermaak’ aan het bagatelliseren van consequenties in de echte wereld?
2. The Perfect Neighbor
Regisseur: Geeta Gandbhir
Een kleine onenigheid tussen buren in Florida eindigt dodelijk en alles staat op camera. Op de bodycamera’s van de betrokken politie, welteverstaan. Alleen na een rechtszaak kregen de betrokkenen toegang tot de beelden en de hele documentaire is daaruit opgebouwd. Aangevuld met interviews over wat er gebeurde en de controversiële “stand your ground” wet in de staat. Een wet die mensen het recht geeft dodelijk geweld te gebruiken als er aantoonbare reden is te geloven dat dat nodig is om jezelf te beschermen tegen een gewelddadige misdaad. The Perfect Neighbor is een pijnlijke film die veel verder gaat dan je misschien zou willen en jouw getuige maakt van iets voorbij andermans voordeur. Indringend en omdat het nog zo vers in het publieke geheugen zit een film waar je na het zien nog even van bij moet komen.
The Perfect Neighbor won de award voor regie in de categorie documentaire op het film festival.
1. One to One: John & Yoko
Regisseur: Kevin Macdonald & Sam Rice-Edwards
Deze film bleek een onverwachte verrassing, hij is ‘sneaky’, zoals ook John Lennon één van zijn optredens in de film noemt. One to One ging al op het festival in Venice in première, maar kreeg van de Sundance programmeurs een speciaal plekje, omdat het dat volgens hen waard was. En ze hebben gelijk. One to One is een soort tijdscapsule van Amerika in de jaren nadat John Lennon the Beatles in de jaren ‘70 verliet, die toewerkt naar het gelijknamige en enige volledige concert dat Lennon sindsdien gaf. Ja, er zit muziek in, fantastische optredens van John Lennon en Yoko Ono én zoon Sean Ono Lennon zei terecht dat de documentaire Yoko vangt als nooit tevoren. Maar de echte klapper is het kijkje achter de schermen van het activisme van de twee. De reden voor het concert zal ik hier nog niet weggeven, en als je het nog niet weet, raad ik aan het ook niet op te zoeken. Want de opbouw, onthulling, gecombineerd met een specifiek optreden, breken je hart met geweld open. One to One: John & Yoko inspireert als een verhaal over radicaal en revolutionair kunstenaarschap, jezelf kennen én de impact van popcultuur en media, als het voor het goede wordt ingezet. Just… Imagine.
One to One: John & Yoko komt in de lente in de bioscoop en verschijnt later dit jaar op HBO Max.
In januari was onze redacteur Loeke de Waal aanwezig op het Sundance Film Festival in Park City, Utah om live verslag te doen, zoveel mogelijk panels bij te wonen en tientallen films te zien. Om te inspireren én informeren over internationale trends en de positie van de filmindustrie.
