Dit is het eerste artikel uit de driedelige reeks ‘VERBINDING is ____________’

Voor VERS vroeg ik verschillende beeldmakers om te reflecteren op het thema verbinding: hoe zij dit thema niet alleen ervaren als kapiteins van hun films en visie, maar ook als personen die onderdeel zijn van een groter geheel, zoals onze samenleving. Ik nodig jou als lezer uit om overeenkomsten binnen deze visies verder te ontdekken. Als redacteur voelde ik tijdens het samenstellen van dit stuk veel weerstand tegen het concept van ‘kill your darlings’. In deze tijd van polarisatie, waarin wij momenteel leven, kunnen we juist iets verzachtends gebruiken in de vorm van deze inspirerende visies en persoonlijke ervaringen met het thema verbinding.

Nour Alkheder regisseur en Roosmarijn Hopman producent van documentaire Teken mij een Thuisland

Nour: Verbinding is de baarmoeder waaruit ruimtes ontstaan waar nabijheid, veiligheid en acceptatie zijn. Het gevoel van verbinding en contact is een van de belangrijkste gevoelens voor mij om een gevoel van erbij horen en veiligheid met mensen en plaatsen te hebben. En ook de eerste stap om de ander te begrijpen. Als beeldmaker is verbinding de kern van mijn werk. Het gaat om het creëren van een band tussen de kijker en de emoties in een wereld die ze niet kennen, of juist tussen de kijker en hun eigen wereld binnen een scène of beeld. Het draait om de verbinding tussen onderwerpen, verhalen, personages en verschillende werelden. 

Roos: Verbinding lijkt soms zo’n groot en ongrijpbaar begrip; misschien omdat het in alles zit. Het is van veel dingen de basis, en ook de plek waar het soms mis gaat. Film is naar mijn idee dé manier om mensen te verbinden; met het overbrengen van een verhaal, boodschap of gevoel kunnen we kijkers iets meegeven over hoe wij de wereld zien. Films kunnen provocerend zijn, maar ook ontroerend, verlichtend, hartverscheurend, grappig of eye-opening. De mogelijkheid om een kijker mee te nemen naar een bepaalde wereld maakt film als medium zo krachtig in het verbinden van mensen met elkaar en de maatschappij.

Nour: Het gevoel van verbinding en contact is voor mij van onschatbare waarde. Het gaat om verbinding met onszelf, met de mensen om ons heen, en met de plek waar we ons bevinden. Door de omstandigheden in mijn leven en het constant te moeten verhuizen, en het thuisgevoel zoeken in elke nieuwe wereld waar ik beland ben, heb ik vaak opnieuw verbinding moeten maken met nieuwe plaatsen en mensen, terwijl ik mijn bestaande banden behield met wie en wat ik achter me liet. Tegenwoordig betekent dit voor mij ook de verbinding tussen twee culturen, talen en denkwerelden, die op het eerste gezicht heel verschillend lijken en dat ook zijn. Maar daar ligt de kracht van verbinding; je hebt het nodig tussen hemel en aarde, tussen links en rechts, enzovoort.

Roos: Verbinding betekent voor iedereen nét iets anders, maar in de kern denk ik dat het wel voor een groot deel over hetzelfde gaat; onze menselijkheid. Ik miste als kind een beetje de aansluiting met andere kinderen op school, voelde me vaak een buitenbeentje, totdat ik op de Filmacademie terecht kwam tussen mensen die op dezelfde manier naar de wereld keken als ik. Ineens voelde ik me verbonden met de mensen om me heen, niet in de laatste plaats door onze gedeelde liefde voor film. Dat geeft een bepaald gevoel van geborgenheid, waardoor je ineens de ruimte voelt om je open te stellen naar de wereld en sneller te ontwikkelen als mens, maar ook als maker.

Nour en Roosmarijn studeerden in 2024 af van de Nederlandse Filmacademie.

Inzichten van de makers: Nour: Every cloud has a silver lining is misschien het meest cliché om te zeggen, maar soms gebeuren dingen zoals ze moeten gebeuren, zodat je bereikt wat je wil bereiken. Ik ben een big believer dat het verhaal soms zelf kiest hoe het verteld wil worden. Vaak hebben we als filmmakers de neiging om weerstand te bieden, omdat we het op een bepaalde manier willen hebben. Soms is dat nodig, maar vaak is het geluk in het ongeluk veel beter dan wat je ooit had kunnen bedenken. Roos: Wat ik bij ieder project voorop stel is dat we eerst mensen zijn, dan makers. Het is makkelijk om je te verliezen in wat je graag doet, het maakproces kan zo meeslepend zijn en dat is ook het mooie eraan – maar ik vind het belangrijk om altijd te onthouden dat er achter iedere maker ook een mens schuilt. De verbinding (daar is ‘ie weer) tussen de crew is sterker wanneer we ons ook als mens veilig voelen in de omgeving waarin we werken. Dat betekent niet dat we altijd maar allemaal met elkaar in het café moeten zitten (ook leuk), maar een samenwerking wordt productiever wanneer je respect kunt hebben voor je mede-makers op een manier die dieper gaat dan alleen de werksfeer.

Regisseur Amanuel Feben Demoz van de film Goudvink en Lilo Louw, Production Designer van o.a. Goudvink, Teken mij een Thuisland en Vaders zijn ook Zonen

Lilo: Als maker vind ik het belangrijk dat ik me verbonden voel met het verhaal. Dat is de eerste vraag die ik mezelf stel wanneer ik een script lees. Die verbinding kan op verschillende manieren ontstaan: op een diep niveau, maar ook op een lichte manier, via gedeeld verdriet of gedeelde humor, dromen, nostalgie, enzovoort. Bij twee van mijn andere afstudeerfilms voelde ik een sterke band met de regisseur, omdat wij een gedeeld trauma hadden. Het thema ‘Rouw’ kwam daardoor extra dichtbij.

Amanuel: Het mooie aan het medium film vind ik dat het je voor een periode volledig meeneemt in een nieuwe wereld. Voor even mag ik naar een nieuwe realiteit kijken door de ogen van een ander mens. Je volgt diens handelen, gevoelens, hoogte- en dieptepunten. Er is weinig dat mij meer aan verbinding doet denken dan dit kunnen ervaren. Dit aspect van film maken zorgt ervoor dat ik me verbonden voel met mijn personages, mijn crew, en uiteindelijk met het publiek dat de film bekijkt.

Lilo: Bij ‘Goudvink’ is liefde het centrale thema – een emotie die iedereen kent, maar die zo moeilijk onder woorden te brengen is. Als production designer haal ik plezier uit het verbeelden zonder woorden, door middel van associaties, kleur, texturen, licht en symboliek. De constante dans tussen toenadering en vluchten van de twee hoofdpersonages. Dit gebruikte ik als rode draad voor mijn ontwerp. We dachten na over hoe het voelt wanneer je je heel verbonden voelt met iemand en hoe dat verandert wanneer je wat meer afstand voelt van degene die je liefhebt.

Amanuel: ‘Goudvink’ is op de eerste plaats een slice-of-life film over nieuwe liefde, een onderwerp dat natuurlijk veel mensen aangaat en in de kern gaat over verbinding. Daarnaast belichten wij dit thema vanuit het perspectief van queer personages van kleur, zonder dit expliciet in de film te benoemen. In Goudvink tonen wij luchtige en alledaagse POC queer ervaringen en staat positieve representatie voorop. Door deze verhalen te vertellen, hopen we een bredere verbinding te creëren en diverse kijkers te laten zien dat hun ervaringen worden erkend en gewaardeerd.

Lilo: Ik maakte een tijdlijn waarin ik de emoties van de personages uittekende en aangaf hoe verbonden zij zich met elkaar voelden per scène. Wanneer ze wat meer afstand namen, werd alles iets grauwer en harder. Wanneer ze zich zeer verbonden voelden, werd alles weer wat dromeriger en romantischer. Een voorbeeld hiervan is dat we lichtere textielen en vitrage gebruikten wanneer de personages zich kwetsbaar durfden op te stellen.

Amanuel: In mijn optiek is er een belangrijke maatschappelijke rol toebedeeld aan kunstenaars. In mijn ideale wereld zijn makers door hun kunst in staat om bruggen te bouwen en je empathie en nieuwsgierigheid naar het onbekende te vergroten. Als beeldmaker zie ik het als mijn taak om verhalen te vertellen die mensen samenbrengen en verschillende perspectieven belichten. Kunst kan een krachtig middel zijn om sociale en culturele barrières te doorbreken en een gemeenschappelijk begrip te bevorderen.

Lilo: Ik denk vaak aan het zinnetje “It’s good to be loved, it’s profound to be understood”. Ik voel me het meest verbonden met anderen wanneer ik me begrepen voel of mezelf herken in het verhaal of de mensen met wie ik werk. Dit heeft alles te maken met je thuis voelen, gezien worden en je veilig voelen. Wanneer je je veilig voelt, durf je honderd procent jezelf te zijn, en dat is super belangrijk voor mij.

Amanuel en Lilo studeerden beide in 2024 af aan de Nederlandse Filmacademie.

Inzichten van de makers: Amanuel: Verbinding gaat voor mij over wederzijds respect en een nieuwsgierige, empathische houding naar elkaar hebben. Het is de bereidheid om naar elkaar te luisteren en open te staan voor de ervaringen en gevoelens van anderen. In mijn werk probeer ik altijd deze waarden te integreren, zowel in de verhalen die ik vertel als in de manier waarop ik samenwerk met mijn team. Ik voelde me het meest verbonden met mijn crew toen we uitgebreid aan het discussiëren waren over hoe je het best een kiwi eet. Deze discussie bracht ons niet alleen dichter bij elkaar, maar zorgde ook voor een hilarische en memorabele ervaring. Als je wilt weten waar dit vandaan komt, moet je de film kijken! Lilo: Iets wat ik graag wil vasthouden, is dat ik kritisch blijf over of ik me verbonden voel met het verhaal en de mensen met wie ik kies om te werken. Dit klinkt simpel, maar vooral wanneer je carrière nog pril is, kun je geneigd zijn om opdrachten aan te nemen uit angst om stil te staan of niet genoeg geld te verdienen. Ik geloof echter dat je uiteindelijk terechtkomt waar je thuishoort als je je passie volgt.

Sammy Shefa Idris – Regisseur van documentaire Vaders zijn ook Zonen

Film is voor mij het ideale medium, omdat je hierin allerlei kunstvormen samen kan laten komen. Muziek, beeld, geluid, maar ook mode, poëzie of spoken word en artistieke keuzes die daaruit voortkomen vormen samen het ding wat we dan een film noemen. Al die verbindende factoren zijn altijd wat mij heel erg aantrekt. Dat ik juist van al die verschillende disciplines gebruik kan maken en samen kan smelten tot één groot geheel.

Ik maak vooral films vanuit een nieuwsgierigheid, als een soort kleine Sammy, die de wereld beter wil begrijpen. Door mijn film hoop ik dat anderen zich ook gezien voelen door eigen ervaringen te delen en te laten zien wat ik gaande weg heb ontdekt. Ik bedoel hier overigens niet mee te zeggen dat ze als een handleiding gezien moeten worden. Ik wil nog veel meer dingen beter begrijpen, zoals emoties, bepaalde levenservaringen, en ouder worden met die ervaringen. Ik laat graag zien wat ik zelf heb ontdekt en dat dan zo open mogelijk te houden, zodat een ander het volledig zelf kan interpreteren.

Met films heb ik het altijd belangrijk gevonden dat je je kunt relateren aan de mensen die je ziet. Ook al lijk je niet op ze en kom je helemaal niet uit dezelfde omgeving of situatie als zij. Maar dat je toch kan verbinden met het emotionele gedeelte van waar ze doorheen gaan. Dat ervaarde ik tijdens het maken van ‘Vaders zijn ook Zonen’ zelf ook. Waarin we zoveel verschillende mannen bij elkaar brachten die allemaal met al hun eigen perspectieven aankwamen. Soms over iets heel specifieks, maar toch kon ik het nog steeds in mijzelf laten reflecteren. Dat is wat ik heel mooi vind aan Black Men Talk: dat zij zo open en kwetsbaar durven te zijn terwijl er ook meningen worden gedeeld. Daar geven ze elkaar de ruimte voor om elkaar verder proberen te helpen.

Zonder de steun van deze groep had ik dit verhaal niet kunnen vertellen, niks was te gek. Het gevoel van community is voor ons heel belangrijk geweest, zowel voor als achter de camera’s. Zodat we als geheel naar voren kunnen streven, en erachter komen dat een geheel niet betekent dat we allemaal hetzelfde hebben meegemaakt. Het geheel is juist dat je allemaal van elkaar kan verschillen en dat je juist daardoor een soort collectief kan vormen. Ik vind dat dan belangrijk om te kunnen laten zien dat de ene ervaring zo erg kan verschillen van een andere ervaring, maar toch is de basis hetzelfde: dat je altijd van elkaar kunt blijven leren.

Sammy studeerde in 2024 af als regisseur documentaire aan de Nederlandse Filmacademie.

Inzicht van de maker: Dan ga ik de cliché lijn opgooien, die het dan weer cliché maakt om te zeggen dat het cliché is. Maar ik denk dat het echt belangrijk is als je bij jezelf begint en dat je het zo klein mogelijk voor jezelf opschrijft. En dat je het er daarna over hebt met mensen om je heen. En dat je dan eigenlijk jezelf afvraagt: waar ben je nieuwsgierig naar en welk gedeelte van jezelf wil je nog helen? En dat je van daaruit een soort passie gaat creëren voor jezelf. En dat je daar dus ook heel veel met elkaar kan relateren over onderwerpen en de juiste mensen om je heen gaat verzamelen. Het belangrijkste is dat je erop vertrouwt dat het hoe dan ook, wanneer dan ook uiteindelijk allemaal goed komt. Dat hoor ik mezelf en anderen ook nog vaak genoeg zeggen.

Dit artikel is geschreven door Yoeri van Esseveld.